‘Friese boeren willen een hek rond de hele provincie Friesland tegen de wolf ‘, zo kopte het AD op 7 januari 2021. Hoe realistisch en haalbaar is zo’n claim?
Dat een hele provincie omheind wordt is niet realistisch; wegen en paden kunnen niet zo maar afgesloten worden. Maar is er een juridische grondslag voor aansprakelijkheid of schadevergoeding, bijvoorbeeld door vergoeding van kosten voor hekken?
Aansprakelijkheid overheid
Het aanvaarden dat wolven tot ‘de natuur’ behoren impliceert dat de daaraan verbonden risico’s (onder meer dat schapen gewond of gedood kunnen worden) als juridisch aanvaardbaar moet worden beschouwd. In Nederland geldt dat de wolf een beschermd dier is: de overheid (mede door internationale verdragen) heeft ervoor gekozen om de wolven (vergaand) te beschermen: je mag er niet op jagen en ze ook niet verjagen.
Uitgaande van dit beleid van de overheid mag ook van diezelfde overheid verlangd worden dat die overheid (indringend) waarschuwt tegen de risico’s van het vrij in de natuur laten rondlopen van wolven. Dat volgt uit de rechtspraak.
Van die overheid mag ook worden gevergd dat zij duidelijk maakt dat de veehouder (zelf) maatregelen moet nemen ter bescherming van zijn vee.
Voldoet de overheid hier niet aan dan kan zij aansprakelijkheid zijn voor schade. Voldoet de overheid aan deze verplichtigen ?
Veehouder moet eerst zelf maatregelen nemen
In het Besluit Houders van Dieren van 5 juni 2014 (gebaseerd op Europese Verordeningen en Richtlijnen) staat dat aan een dier, indien het niet in een gebouw wordt gehouden, bescherming moet worden geboden tegen slechte weersomstandigheden, gezondheidsrisico’s en zo nodig roofdieren.
De verplichting van de overheid om de wolf te beschermen houdt in dat schapen risico’s lopen en wie schapen houdt/wil (blijven) houden moet dan ook rekening houden met dit gevaar en de daaruit voortkomende schade. Op de website van de Rijksoverheid staat dan ook terecht vermeld: ‘U bent zelf verantwoordelijk om uw dieren te beschermen tegen de wolf ’. Uitgaande van dit Besluit betekent dit ook dat een schapenhouder verplicht is zelf eerst -en op eigen kosten- maatregelen te nemen; een uitgangspunt bvan het Nederlandse recht is immers ook dat ieder -in beginsel- zijn eigen schade draagt.
De Rijksoverheid geeft als mogelijkheden aan dat de veehouder een hek plaatst of waakhonden inzet. De vraag is of een (hoog) hek al voldoende is en of waakhonden (die de wolf waarschijnlijk niet aanvallen of verjagen maar alleen aanslaan/blaffen om de baas te alarmeren) genoeg bescherming bieden. In zoverre is het ook de vraag of de overheid met deze suggesties voldoende duidelijk maakt dat de veehouder (afdoende?) maatregelen moet nemen, laat staan dat de overheid daarmee aan een verplichting tot vergoeding van de schade ontkomt indien de veehouder dat -om praktisch redenen- niet kán doen. Aan welke norm(en) moeten de genomen of te nemen maatregelen dan voldoen om een afwijzing van aansprakelijkheid voor de veehouder te kunnen voorkomen? Dat kan aanleiding voor discussie geven evenals over de hoogte van de schade die de veehouder lijdt.
Schadevergoeding
Financieel komt de overheid de veehouder tegemoet, zoals op de website staat: ‘Heeft een wolf uw landbouwhuisdieren aangevallen, dan krijgt u een schadevergoeding.’
Wie aanspraak wil maken op zo’n vergoeding (ook voor niet-bedrijfsmatig gehouden dieren) moet dat binnen 24 uur doen. Op de website faunaschade.nl worden de meldingen bijgehouden. De schade wordt dan getaxeerd door uitvoeringsinstelling BIJ12. Dat kan dan discussie opleveren over de omvang van de schade. Een ander aspect is of de schadevergoeding (of ‘tegemoetkoming’ zoals dit wel wordt genoemd) ook in natura (bijv. een hek) verkregen kan worden. Daar voorziet de regeling en de schadetaxatie in het ‘Interprovinciale Wolvenplan’ niet in; dat lijkt dan ook geen grondslag om dit af te dwingen.
Kortom: of de overheid voldoende waarschuwt tegen schade door wolven en daarmee de aansprakelijkheid daarvoor ontloopt is niet zonder meer duidelijk en vooralsnog staat zeker nog niet vast dat veehouders omheiningen (van een hele provincie of van hun eigen land) via de rechter zullen kunnen afdwingen. Wel kunnen zij schadevergoeding krijgen maar aan welke voorwaarden dan voldaan moet zijn kan discussie opleveren.
Advocaat aansprakelijkheidsrecht in Zutphen
Meer weten over aansprakelijkheid voor overheidshandelen, over aansprakelijheid in het algemeen of over schadevergoeding? Neem voor meer informatie contact op met:
Deze blog beschrijft slechts enkele hoofdlijnen, beoogt niet volledig te zijn en is alleen bedoeld als een oriëntering van het toe te passen recht voor de in deze blog beschreven situaties. Aan deze blog kunnen dan ook geen rechten worden ontleend.