Plaatsvervulling doet zich voor in het erfrecht. Een voorbeeld: iemand, erflater A overlijdt en laat zijn 3 dochters na als erfgenamen. Op het moment van overlijden blijkt 1 dochter echter al te zijn voor-overleden. Dit voor-overleden kind had op zijn beurt echter 2 kinderen, de kleinkinderen van erflater A. Die 2 kleinkinderen treden nu in de plaats van hun voor-overleden moeder en erven haar oorspronkelijke aandeel in opa’s nalatenschap (1/3e gedeelte, dus ieder 1/6e gedeelte). Dat de kleinkinderen in de plaats treden van hun overleden moeder en van opa gaan erven, wordt plaatsvervulling genoemd.
Minderjarige kinderen beneficiair aanvaarden.
Stel nu dat de kleinkinderen nog minderjarig zijn. Ervan uitgaande dat hun vader, de echtgenoot van de overleden moeder, nog leeft en over de kinderen de ouderlijke macht heeft, kan hij dan namens de 2 kinderen de erfenis van opa aanvaarden? Nee, niet zonder meer. De vader zal beneficiair voor de kinderen moeten aanvaarden. Beneficiaire aanvaarding houdt in dat de erfenis wel wordt aanvaard, maar onder het voorrecht van boedelbeschrijving. Het betekent dat eerst een beschrijving van de gehele nalatenschap moet worden opgesteld. Daartoe behoren niet alleen geld en goederen maar ook eventuele schulden. De schuldeisers van opa zullen betaald moeten worden uit de nalatenschap. Als blijkt dat er niet genoeg is om de schulden volledig te betalen dan houdt de beneficiaire aanvaarding in dat de erfgenaam die daarop beroep heeft gedaan voor niet meer dan zijn aandeel in de nalatenschap kan worden aangesproken. In dit geval erft ieder van de kleinkinderen 1/6e gedeelte. Uit eigen geld hoeven zij niet bij te betalen indien de schulden van opa meer blijken te zijn dan wat er in zijn nalatenschap zit.
… of (binnen 3 maanden) verwerpen?
Stel dat direct na het overlijden van opa al duidelijk is dat er meer schulden dan baten zijn. Kan de vader van de minderjarige kleinkinderen dan afzien van de erfenis voor zijn kinderen en die nalatenschap verwerpen? Nee, dat kan niet zo maar. De vader zal dan –binnen 3 maanden- aan de Kantonrechter een machtiging moeten vragen om namens zijn kinderen de nalatenschap van opa te verwerpen en daarbij moeten laten zien dat er meer schulden dan baten zijn. Deze regeling is bedoeld om de belangen van de kinderen te bewaken. Omdat het nogal eens lastig is om vast te stellen wat wel of niet tot de baten of de lasten van een nalatenschap behoort en wat de kinderen kunnen erven, kijkt de Kantonrechter over de schouder van vader mee, in het belang van de kinderen.
Aanwas
Stel dat opa een testament maakte en daarin zijn 3 dochters als erfgenamen aanwijst. Geldt dan ook dat het erfdeel van de voor-overleden dochter naar haar 2 kinderen gaat? Nee, want de wet bepaalt dat het aandeel van de voor-overleden dochter dan aanwast bij de beide andere dochters, tenzij opa in zijn testament uitdrukkelijk heeft opgenomen dat zijn kleinkinderen dan in plaats van hun moeder zullen erven. In dat geval erven de kleinkinderen samen hetzelfde aandeel in de erfenis als hun (vooroverleden) moeder. Was er geen testament dan treden de kleinkinderen op grond van de wet in de plaats van een vooroverleden ouder.
Van aanwas is dus sprake als een erfdeel van een vooroverleden kind bij de andere erfgenamen wordt opgeplust tenzij uit het testament het tegendeel blijkt: de erflater bepaalt dan dat de kleinkinderen van het overleden kind in haar plaats treden. De plaatsvervulling is dan alleen mogelijk wanneer dat uit het testament van de erflater blijkt.
Neem voor meer informatie contact op met:
Deze blog beschrijft slechts enkele hoofdlijnen, beoogt niet volledig te zijn en is alleen bedoeld als een oriëntering van het toe te passen (erf)recht voor de in deze blog beschreven situaties. Aan deze blog kunnen dan ook geen rechten worden ontleend.