Op 1 januari 2020 treedt de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) in werking. Met de inwerkingtreding van deze wet worden ambtenaren gelijkgesteld met ‘gewone’ werknemers. Al vele jaren is het Rijk bezig om de rechtspositie van ambtenaren zoveel mogelijk te laten aansluiten bij het bedrijfsleven. Daarvoor moeten wetten en regels worden aangepast. Welke gevolgen heeft dit voor ambtenaren?
Wie zijn ambtenaar?
Een ambtenaar is een natuurlijk persoon. Er bestaan ook rechtspersonen (bijvoorbeeld BV/NV, stichting, vereniging) in ons rechtssysteem, maar die rechtspersonen kunnen niet als ambtenaar aangesteld worden. Een ambtenaar wordt aangesteld in een openbare betrekking om een bepaalde overheidstaak te verrichten.
Bij een ambtenaar wordt snel gedacht aan iemand die bij de gemeente werkt. Maar dat zijn lang niet de enige ambtenaren die in Nederland werkzaam zijn. In totaal werken er ongeveer 900.000 ambtenaren bij de landelijke overheid, de provincies, waterschappen, gemeentes, politie en in het openbaar onderwijs.
Arbeidsovereenkomst in plaats van aanstelling
Op dit moment komen ambtenaren in dienst van de overheid door middel van een aanstellingsbesluit. Een aanstelling is een eenzijdige rechtshandeling van een overheidswerkgever. Tegen een dergelijk aanstellingsbesluit kan bezwaar en beroep worden ingediend in een bestuursrechtelijke procedure. Al zal niet snel bezwaar en beroep tegen zo’n aanstellingsbesluit worden ingediend aangezien ambtenaren over het algemeen niet tegen hun zin worden aangesteld. Voorafgaand aan een aanstelling zal immers een sollicitatieprocedure plaatsvinden waarin afspraken worden gemaakt over de aanstelling van de ambtenaar.
Vanaf 1 januari 2020 komen ambtenaren in dienst van de overheid door middel van een arbeidsovereenkomst. Een arbeidsovereenkomst is een tweezijdige rechtshandeling. Voor de totstandkoming daarvan is medewerking vereist van zowel de ambtenaar als de overheidswerkgever. Tegen het sluiten van een arbeidsovereenkomst staat geen bezwaar en beroep open.
Het omzetten van de aanstelling naar een arbeidsovereenkomst per 1 januari 2020 gebeurt automatisch. Een ambtenaar kan tegen deze omzetting geen bezwaar indienen. De rechten en verplichtingen die bestaan blijven hetzelfde. Met de invoering van de Wnra worden de afspraken over het salaris, vakantiedagen, eindejaarsuitkering en het pensioen niet gewijzigd. Ook de duur van het dienstverband wijzigt niet door invoering van de Wnra.
Ontslag
Zodra de Wnra is ingevoerd gaat het private ontslagrecht gelden. Dit betekent dat een overheidswerkgever een werknemer in beginsel niet tegen zijn wil kan ontslaan (behoudens bijvoorbeeld een ontslag op staande voet). Als een overheidswerkgever een werknemer wil ontslaan dan is daarvoor een redelijke grond vereist. Een redelijke grond is bijvoorbeeld een ontslag vanwege bedrijfseconomische reden of een meer in de persoon gelegen reden zoals een verstoorde arbeidsrelatie of het disfunctioneren van de werknemer. Voor zo’n ontslag moet de overheidswerkgever zich wenden tot een externe partij, namelijk het UWV of de kantonrechter.
Tot 1 januari 2020 oordeelt de bestuursrechter over ontslagzaken van ambtenaren. Er bestaat een verschil in de wijze waarop de civiele rechters (kantonrechters) en de bestuursrechters een ontslagzaak behandelen. Een bestuursrechter heeft een actieve rol bij het zoeken naar de waarheid, terwijl een civiele rechter alleen oordeelt op basis van de stellingen en het bewijs dat hem wordt voorgedragen. Ook kan een bestuursrechter ambtshalve de gronden en feiten aanvullen, terwijl de mogelijkheden voor een civiele rechter daartoe beperkt zijn. Daarnaast zal een bestuursrechter een ambtenaar niet snel in de proceskosten veroordelen. Dat is bij de civiele rechter anders. De partij die bij een civiele rechter in het ongelijk wordt gesteld zal over het algemeen ook altijd in de proceskosten van de wederpartij worden veroordeeld.
Behoudt speciale status
Met de invoering van de Wnra blijven bepaalde regels voor ambtenaren bestaan. Die regels staat in de Ambtenarenwet en gaan bijvoorbeeld over het afleggen van de eed of gelofte en de geheimhoudingsplicht.
Advocaat arbeidsrecht
Vragen over de Wnra, ontslag of een een andere vraag over arbeidsrecht? Neem dan contact op met de sectie arbeidsrecht van ons kantoor.
Neem voor meer informatie contact op met:

Advocaat / Curator
mr. drs. M. (Michiel) Vriezekolk

Advocaat
mr. M. (Maartje) Roerdink
Deze blog beschrijft slechts enkele hoofdlijnen, beoogt niet volledig te zijn en is alleen bedoeld als een oriëntering van het toe te passen recht voor de in deze blog beschreven situaties. Aan deze blog kunnen dan ook geen rechten worden ontleend.